Στη διάρκεια της ανάπτυξης από τη βρεφική ηλικία ως την εφηβεία ,το παιδί περνάει από διάφορες φάσεις γνωστικής εξέλιξης δηλ. των λειτουργιών του εγκέφαλου όπως η σκέψη, μνήμη, αντίληψη ,οργάνωση και επεξεργασία πληροφοριών κ.λ.π.
Σύμφωνα με τον κορυφαίο επιστήμονα που ασχολήθηκε διεξοδικά με την γνωστική ανάπτυξη των παιδιών, τον Jean Piaget κατά τη νηπιακή ηλικία μεταξύ 3 και 6 ή 7 ετών το παιδί βρίσκεται στην περίοδο της προσυλλογιστικής σκέψης. συνοπτικά η περίοδος αυτή μεταξύ 3 και 6 ή 7 ετών χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη της γλώσσας και άλλων μορφών αναπαράστασης του εξωτερικού κόσμου, δηλ. από την εμφάνιση της συμβολικής λειτουργίας. δηλαδή το παιδί γίνεται όλο και περισσότερο ικανό ν’ αναπαραστήσει εσωτερικά τα εξωτερικά γεγονότα μ’ αλλά λόγια να σκεφτεί. αυτή ακριβώς είναι και η κύρια εξέλιξη στη διάρκεια του προσυλλογιστικού σταδίου, δηλ. η ικανότητα αναπαράστασης αντικειμένων και γεγονότων. μορφές αναπαράστασης είναι η μίμηση, το συμβολικό παιχνίδι, το σχέδιο, οι πνευματικές αναπαραστάσεις και εικόνες και η γλώσσα ( όλα αυτά είναι μορφές αναπαράστασης με την έννοια ότι κάτι διαφορετικό από τα αντικείμενα ή γεγονότα ,χρησιμοποιείται για να αναπαράσταση ή να περιγράψει αυτά τα αντικείμενα ή γεγονότα).
Μορφές Αναπαράστασης και Συμβολικής Λειτουργίας
1. Η μίμηση στο στάδιο αυτό διαφέρει από τις μιμητικές προσπάθειες του βρέφους να μιμηθεί άλλους που είναι παρόντες εκείνη τη στιγμή. στο στάδιο αυτό, η μίμηση γίνεται από απόσταση δηλ. αφορά μίμηση γεγονότων και αντικειμένων που δεν είναι παρόντα για κάποιο χρονικό διάστημα .η σημασία της εξέλιξης αυτής υπονοεί πως το παιδί έχει τώρα την ικανότητα ν’ αναπαριστά πνευματικά ( να θυμάται ) τη συμπεριφορά που μιμείται .ιδιαίτερη προσοχή από τους γονείς αναφορικά με τα πρότυπα που προβάλει στα παιδιά .
2. Στο συμβολικό παιχνίδι το παιδί προσποιείται ότι ένα αντικείμενο είναι η συμβολίζει κάτι άλλο .το συμβολικό παιχνίδι αποτελεί μορφή μίμησης αλλά ακόμη περισσότερο έκφρασης ,όπου το ακροατήριο είναι μόνο το ίδιο το παιδί .δεν υπάρχει πρόθεση επικοινωνίας με τους άλλους . το παιδί κατασκευάζει χωρίς περιορισμούς ,σύμβολα που αναπαριστούν ότι αυτό επιθυμεί (π.χ. ένα σπιρτόκουτο μπορεί να γίνει αυτοκινητάκι ).
3. Στη διάρκεια του σταδίου αυτού ,τα παιδία όλο και περισσότερο επιχειρούν ν’ αναπαραστήσουν τον πραγματικό κόσμο μέσα στα σχέδια τους και οι απόπειρες αυτές γίνονται όλο και πιο ρεαλιστικές. τα μικρά παιδιά σχεδιάζουν με την πρόθεση να δώσουν μια ρεαλιστική απεικόνιση ,παρόλο που μέχρι πολύ αργότερα ,την ηλικία των 8 – 9 ετών τα παιδιά ζωγραφίζουν ότι αυτά νομίζουν και όχι ότι είναι οπτικά ακριβές
4. Οι εικόνες είναι εσωτερικές αναπαραστάσεις (σύμβολα) αντικειμένων και προηγούμενων αντιληπτικών εμπειριών ,παρόλο που δεν είναι ακριβή αντίγραφα αυτών των εμπειριών .λειτουργεί η ικανότητα της μνήμης .
5. Η πιο εμφανής εξέλιξη στο προσυλλογιστικό στάδιο είναι η ανάπτυξη της γλώσσας , του λόγου. όταν δηλ. το παιδί αρχίζει να χρησιμοποιεί λέξεις ως σύμβολα αναπαράστασης αντικειμένων.
Γύρω στην ηλικία των 4 ετών , το μέσο φυσιολογικό παιδί έχει στο μεγαλύτερο βαθμό κατακτήσει τη χρήση του λόγου. ( Το παιδί μπορεί να μιλά και να χρησιμοποιεί τους περισσότερους γραμματικούς κανόνες , καθώς και να καταλαβαίνει ότι ακούει αν αυτό περιέχει λέξεις που ανήκουν στο λεξιλόγιο του). Υπάρχουν 2 είδη ή μορφές που χαρακτηρίζουν το λόγο του παιδιού στην προσυλλογιστική περίοδο: α) ο εγωκεντρικός λόγος από την ηλικία των 2 μέχρι 4 ή 5, ο οποίος στερείται μερικώς της πρόθεσης για επικοινωνία. συχνά το παιδί μιλά ενώπιον άλλων χωρίς εμφανή πρόθεση να το ακούσουν οι άλλοι (΄΄συλλογικοί μονόλογοι΄΄) και β) ο κοινωνικοποιημένος λόγος στην ηλικία των 6 ή 7, όπου η γλώσσα έχει γίνει επικοινωνιακή και οι συζητήσεις των παιδιών εμφανώς αποτελούν μια ανταλλαγή απόψεων και ιδεών .
